زیتون–محمدرضا سرداری: معضل پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (CTF)، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه را تا پای استیضاح کشانده است.
علی‌اصغر یوسف‌نژاد عضو هیئت رئیسه مجلس اخیرا با اعلام خبر رسیدن طرح استیضاح ظریف به هیئت رئیسه مجلس گفته استیضاح با ۲۴ امضا و در ۱۱ محور تحویل هیئت رئیسه شده است.
طرح استیضاح وزیر حداقل باید به امضای ۱۰ نماینده مجلس برسد.
محورهای این استیضاح شامل مواردی است چون«نسبت دادن اتهام پولشویی به جمهوری اسلامی ایران، بی‌توجهی به اقتصاد در دیپلماسی کشور، عدم توجه کافی به توسعه روابط با کشورهای قاره آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، استفاده از برخی سفیران ناکارآمد، فرصت‌سوزی و عدم انتخاب سفیر برای برخی کشورهای دوست مانند چین و هند، دستگیری دیپلمات‌های ایرانی در کشورهای اروپایی، عدم استفاده از فرصت‌های گروه های مقاومت در منطقه، مواضع منفعلانه در خصوص کشتار حجاج در منا، به‌کارگیری افراد نامطمئن در مذاکرات حساس و مهم، تهدید بنیه دفاعی کشور به از بین رفتن توانایی آن، و عدم تأمین منافع ملت ایران در قراردادهای منعقد شده».
امابه‌نظر می‌سد دلیل اصلی استیضاح وزیر خارجه، به سخنان او درباره پولشویی گسترده در کشور مربوط می‌شود که در روزهای گذشته بازتاب وسیعی داشت و خشم اصولگرایان را علیه او برانگیخت.
چگونه کار به استیضاح کشید
نمایندگان استیضاح‌کننده‌ی ظریف دلیل ارائه طرح خویش را عدم ارائه مستندات پولشویی از سوی ظریف به مجلس عنوان کرده‌اند، در حالی‌که ظریف گفته بود مستندات در دسترس عموم است و مرکز مربوطه در وزارت اقتصاد و دارایی هم موارد پولشویی را اعلام کرده.
ظریف افزوده آخرین مستند در ارتباط با این موضوع مربوط به افرادی است که با داشتن شبکه پولشویی گسترده اخیرا مجازات شدند، علاوه بر این شبکه‌های پولشویی گسترده دیگر نیز مستند شده است.
ظریف پیشتر گفته بود که نمی‌تواند برخی مستندات را ارائه کند:«اگر کدی هم در این باره داشته باشم امکانش را ندارم که علنی کنم؛ ولی کدهای زیادی در مورد میزان پولشویی در کشور وجود دارد.»
اما موضوع پولشویی تنها یکی از مفاد طرح استیضاح است. در این طرح، مواردی به چشم می خورد که نشان از زیر سوال بردن کلیت سیاست خارجی دولت حسن روحانی، موافقتنامه برجام و سیاست تعامل و خویشتنداری ایران با اروپا دارد؛ امری که رسانه‌های طرفدار دولت آن را رفتارهای جناحی و سیاست زده، در کنار ضربه زدن به شفافیت جامعه اقتصادی، دستگاه دیپلماسی کشور و به تبع آن منافع ملی توصیف کرده‌اند.
اما در مجموع به نظر می رسد هدف اصلی استیضاح‌کنندگان همان‌گونه که برخی از نمایندگان مجلس پیش‌بینی کرده اند، تحت الشعاع قرار دادن لایحه CFT و به بن بست کشاندن روند تصویب آن است.
پروانه مافی نماینده تهران در گفت‌وگو با «آرمان» درباره این باره گفته است:«نمایندگان مخالف برای آنکه CFT به سرانجام نرسد قصد استیضاح آقای ظریف را دارند.»
چرا سخنان ظریف درباره پولشویی اصولگرایان ولایتمدار را علیه او شوراند؟
محمد جواد ظریف چندی پیش در مصاحبه‌ای با سایت خبرآنلاین (نزدیک به علی لاریجانی) گفت که حجم گسترده‌ای از پولشویی در کشور وجود دارد. وی پولشویی را یک واقعیت در کشور خواند و گفت که خیلی‌ها از پولشویی منفعت می‌برند.
ظریف با این‌که کوشید در لفافه سخن بگوید و دستگاه یا اشخاصی را به پولشویی متهم نکند اما در جای دیگر در سخنانش تلویحا کد داد: «جاهایی که هزاران میلیارد پولشویی می‌کنند حتما آنقدر توان مالی دارند که ده‌ها و صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی بر علیه پیوستن ایران به کنوانسیون مبارزه مالی با تروریسم و قوانین ضد پولشویی کنند.»
او سپس به برخی فضاسازی‌ها علیه بودجه وزارت خارجه نیز اشاره کرد و گفت: «مجموع بودجه وزارت خارجه از دلاری و ریالی و حقوق کارمندان و اجاره نمایندگی ها هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است؛ یعنی کمتر از بودجه برخی دستگاه های فرهنگی که با برخی ارگان های قدرتمند کشور ارتباط دارند. با این وضعیت ما نمی‌توانیم با آن فضا سازی مقابله کنیم. کسانی که یک قلم معامله شان ممکن است ۳۰ هزار میلیارد باشد، فضاسازی کرده اند. آنها می توانند بودجه وزارت خارجه را هزینه یک قلم فضاسازی شان کنند.»
با دسته‌بندی سخنان ظریف، می توان نتیجه گرفت که وی تلویحا سپاه ( ارگان قدرتمند کشور) و برخی دستگاههای فرهنگی زیر نظر نهاد رهبری شامل، آستان قدس رضوی، سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی و جامعه المصطفی العالمیه را به پولشویی متهم ساخته؛ دستگاه‌هایی که بودجه‌های کلانی از دولت دریافت می کنند و برخی از آنان از پرداخت مالیات نیز معافند. ضمن آن که بودجه فعالیت برون‌مرزی برخی از آن دستگاه‌ها از وزارت خارجه نیز بیشتر است و عملا با دستگاه دیپلماسی ایران موازی‌کاری می کنند.
ادامه واکنش ها به سخنان ظریف
سخنان ظریف شوک بزرگی به مخالفان پیوستن به کنوانسیون وارد کرد و صادق لاریجانی رئیس قوه قضاییه را نیز به واکنش واداشت. وی خطاب به ظریف گفت که باید مستندات و شکایات در زمینه پولشویی به قوه قضاییه ارسال شود.
منتظری دادستان کل کشور نیز با ارسال ابلاغیه ای رسمی از ظریف خواست تا ظرف ده روز مستندات خویش در زمینه دخالت دستگاههای نظام در پولشویی را به دادستانی اعلام کند. پس از آن ایرنا گزارش داد که پاسخ ظریف در ۱۲ صفحه برای دادستان ارسال شده، اما اشاره‌ای به محتوای آن نکرد.
از طرف دیگر برخی موافقان دولت در مجلس و گروه‌های سیاسی و همچنین شخص حسن روحانی از اظهارات ظریف دفاع کردند. محمود صادقی، نماینده تهران در مجلس در این رابطه گفت که باید پذیرفت پولشویی در کشور وجود دارد و انکار واقعیت به رفع این مشکل کمکی نمی‌کند. به گفته وی بر اساس آماری که رئیس مرکز مبارزه با پولشویی در مردادماه امسال منتشر کرد، حدود ۱۴ هزار میلیارد فرار مالیاتی طی دو سه سال اخیر در کشور رخ داده که توسط این نهاد به‌عنوان پولشویی کشف شده است.«غلامعلی جعفرزاده» نایب رئیس فراکسیون مستقلین مجلس نیز سخنان ظریف درباره پولشویی در ایران را نه خلاف قانون دانست و نه دروغ.
حسن روحانی اما تلاش کرد تا موضوع را به شکل دیگری جمع کند. وی که در هیات دولت سخن می گفت با وصل کردن موضوع به مواد مخدر کوشید تا نوک تیز سخنان ظریف را از برخی دستگاههای فرهنگی نظام به سمت مافیای مواد مخدر منحرف سازد: «آیا کسی که در این منطقه مواد مخدر می‌فروشد، می‌آورد و می‌برد، پولش کثیف نیست و آیا این پول کثیف در کشور و منطقه ما وجود ندارد. یعنی در کشور ما مواد مخدر نمی‌آید؟» وی در نهایت گفت: «همه باید تلاش کنیم مفاسد را کم کنیم و راه پولشویی را ببندیم. چرا اینقدر جر و بحث می‌کنیم؟»
محسن آرمین فعال سیاسی اصلاح طلب نیز در واکنش به اظهارات ظریف تصریح کرد در ایران مافیای پول‌های کثیف و گردانندگان اقتصاد زیرزمینی قدرت عظیمی به هم زده‌اند. وی در عین حال گفت از انصاف نیز به دور است که همهٔ مخالفان این لوایح را مدافعان صاحبان درآمدهای کثیف و موافقان پولشویی بدانیم.
استیضاح کنندگان چه پیشینه‌ای دارند؟
امضاءکنندگان طرح استیضاح محمد جواد ظریف از اعضای فراکسیون ولایی مجلس هستند. در میان آنها نام‌های شناخته شده‌ای چون حسینعلی حاجی دلیگانی، احمد سالک، محسن کوهکن، نادر قاضی پور، نصرالله پژمانفر و جواد کریمی قدوسی به چشم می‌خورد.
حاجی دلیگانی سر دسته جمع‌آوری امضاء برای استیضاح از اعضای سپاه پاسداران دهه‌های ۷۰ و ۸۰ است. وی در دهه ۸۰ فرمانده سپاه اصفهان بود و در دولت احمدی‌نژاد فرماندار ویژه کاشان شد.
حجت الاسلام احمد سالک از سال ۶۹ تا ۷۹ نماینده ولی‌فقیه در نیروی قدس سپاه پاسداران و از سال ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۵ نماینده ولی فقیه در سازمان حفاظت و اطلاعات کل سپاه بوده. از دیگر سمت‌های پیشین و قابل توجه سالک دبیری هیات مرکزی گزینش بانک مرکزی است.
محسن کوهکن نیز از طریق فعالیت‌هایش در سپاه و حزب جمهوری اسلامی در نهایت به مجلس راه یافت و سالیان متمادی از افراد اثرگذار اصولگرایان در مجلس بوده. وی در مجلس هفتم متهم به زمین‌خواری شد.
نادر قاضی پور نیز در کارنامه خویش سابقه فرمانده گردان توپخانه امام جعفر صادق، تیپ یکم از طرف فرمانده لشگر ۳ نیروی مخصوص را دارد. این گردان شاخه‌ای از سپاه پاسداران است که طلاب و روحانیون آموزش نظامی، سیاسی و عقیدتی می دهد و سپس آنان را به نهادهای مختلف سپاه و بسیج اعزام می کند. وی البته پیش از این در سمت‌های مختلفی در استانداری آذربایجان غربی مشغول به کار بوده و صلاحیتش برای نامزدی در مجلس چند بار از سوی شورای نگهبان رد شده.
حجت الاسلام پژمانفر نیز پیشتر معاون فرهنگی و تربیتی جامعه المصطفی العالمیه مشهد و معاون آموزش و پژوهش حوزهٔ علمیهٔ خراسان بوده و از این طریق به مجلس راه یافته.
سردار کریمی قدوسی نیز از چهره‌های شناخته شده سپاه و بسیج است که سابقه مدیریت عالی بسیج در استان های خراسان بزرگ ، فارس، اصفهان و خراسان رضوی را دارد.
فرجام استیضاح چیست؟
پشت طرح استیضاح ظریف به نظر نمی‌رسد اراده‌ای برای برکناری وی قرار داشته باشد. این طرح همان‌گونه که از اظهارات برخی ناظران می‌توان برداشت کرد، می تواند نوعی اخطار و یا به تعبیر برخی تحلیل‌گران «گوشمالی» وی از سوی نمایندگان منتسب به سپاه و ارگان های قدرتمند به خاطر اظهاراتش درباره انتساب پولشویی به برخی دستگاههای وابسته به نظام باشد.
به گفته فاطمه مافی اخیرا چند سوال از ظریف در مجلس پرسیده شده و با توجه به توضیحاتی که او در این رابطه داده، نمایندگان قانع شده و وی رأی مثبت را دریافت کرده. از این رو طرفداران استیضاح عده بسیار کمی هستند و برای به چالش کشیدن ظریف، بحث استیضاح را مطرح کردند. وی در پایان پیش‌بینی کرده است که قطعا این استیضاح رأی نخواهد آورد.
حجت الاسلام محسن غرویان نیز به روزنامه آرمان گفته است عده‌ای که تفکر دولت در سیاست خارجی را قبول ندارند هجمه‌های زیادی به دولت روحانی و وزیر امور خارجه وارد می‌کنند.«باید بدانند که مقام معظم رهبری حرکت آقای ظریف و تیم او را در برجام همیشه مورد تأیید قرار داده‌اند و از شخص آقای ظریف حمایت کرده‌اند.»
وی همچنین پیش‌بینی کرده است که استیضاح ظریف نمی تواند لوایح پیشنهادی دولت در زمینه مبارزه با پولشویی را تحت الشعاع قرار دهد زیرا شورای عالی امنیت ملی، مجلس و مراکز تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری و مجمع تشخیص مصلحت نظام نهایتا باید به موضوع این لوایح رسیدگی و آن را حل کنند