زیتون ـ محمدرضا سرداری: شبکه خبری ان.بی.سی آمریکا گزارش داده است خانواده آمریکایی‌های زندانی در ایران از دولت ترامپ خواسته‌اند ویزای فرزندان مقام‌های ایرانی که در آمریکا زندگی می‌کنند را لغو کند. دست کم چهار شهروند آمریکایی و یک لبنانی مقیم آمریکا در ایران بازداشت شده و در حال حاضر در زندان بسر می‌برند.
تابستان پیش غلامحسین محسنی اژه‌ای سخنگوی قوه قضائیه از صدور حکم ۱۰ سال زندان برای یک شهروند آمریکایی به اتهام «جاسوسی» خبر داد. این شهروند ۳۷ ساله آمریکا، دانشجوی تاریخ دانشگاه پرینستون آمریکا، جایی است که سید حسین موسویان مذاکره‌کننده ارشد سابق ایران در امور هسته ای نیز در آن تدریس می کند. به ادعای قوه قضائیه این دانشجو با پرداخت چندین هزار دلار، ۴۵۰۰ صفحه سند دیجیتال از یک کتابخانه خریداری کرده است.
بهار امسال شماری از اعضای مجلس نمایندگان آمریکا از دولت دونالد ترامپ خواسته بودند، دست به اقداماتی مشخص برای «آزادی بی‌قید‌وشرط» زندانیان ایرانی-آمریکایی در ایران بزند. آنان در قطعنامه ای سپاه پاسداران را متهم کردند که شهروندان آمریکایی را به گروگان گرفته است.
ماجرای تحصیل فرزندان مقامات ایرانی در آمریکا چگونه فاش شد؟
شبکه فاکس نیوز آمریکا برای نخستین بار در واکنش به خبر بازداشت اتباع آمریکایی در ایران گزارشی در خصوص تحصیل فرزندان مقامات عالی رتبه ایرانی در آمریکا منتشر کرد. این گزارش صرفا نشان می‌داد فرزندان علی لاریجانی و معصومه ابتکار و همچنین برادرزاده حسن روحانی در آمریکا مشغول کار و تحصیل هستند. فاکس نیوز اطلاعات بیشتری درباره وضعیت مهاجرتی علی فریدون، فاطمه اردشیر لاریجانی، عیسی هاشمی و محل اقامت آنان ارائه نکرد.
روزنامه واشنگتن تایمز نیز چندی پیش با نشر گزارشی از تحصیل دختر رئیس مجلس ایران در آمریکا نوشت: « فاطمه اردشیر لاریجانی در اوهایو اولین سال دوره رزیدنسی پزشکی خود را در امنیت کامل می‌گذراند. او در دانشگاه پزشکی کلولند که یکی از بهترین دانشکده‌های پزشکی جهان بر اساس رتبه‌بندی دانشگاهی است، تحصیل می‌کند.»
در ادامه گزارش این روزنامه به وضعیت فرزندان معصومه ابتکار و محمد باقر نوبخت معاون‌های رئیس جمهوری نیز اشاره شده است. عیسی هاشمی پسر معصومه ابتکار دانشجوی دکترای دانشکده روانشناسی حرفه‌ای شیکاگو، شعبه لس آنجلس است. احسان نوبخت، دستیار استاد در دانشکده پزشکی دانشگاه جرج واشنگتن است و خواهر او نیلوفر دستیار بالینی استاد در دانشگاه UCLA. علی فریدون نیز مهندس ارشد در شرکتی آموزشی در نیویورک است. نام برخی دیگر از فرزندان مقامات ایرانی در آمریکا که عمدتا از مقام های میانی و نمایندگان مجلس نیز در فضای مجازی منتشر شد.
واکنش مقامات آمریکایی به خواسته خانواده زندانیان آمریکایی
گزارش ان.بی.سی نشان می‌دهد مقامات آمریکایی پاسخ صریحی به خانواده‌های زندانیان نداده‌اند. یک مقام وزارت خارجه آمریکا به ان.بی.سی گفته است که ایالات متحده در حال حاضر تمام راه‌های فشار بر حکومت ایران برای بازداشتن آنان از بازداشت خودسرانه اتباع آمریکایی را بکار می‌بندد و به این تلاش ها تا حل آن ادامه خواهد داد.
این مقام که نخواست نامش فاش شود در عین حال گفته است نمی تواند جزییات بیشتری از دیپلماسی خصوصی آمریکا سیاست های مربوط در این زمینه را بیان کند.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا به ان.بی.سی گفته است که ایالات متحده در حال حاضر تمام راه‌های فشار بر حکومت ایران برای بازداشتن آنان از بازداشت خودسرانه اتباع آمریکایی را بکار می‌بندد و به این تلاش ها تا حل آن ادامه خواهد داد.
همچنین دو عضو سنای آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه نیز از خواسته خانواده‌های زندانیان آمریکایی حمایت کرده اند. سخنگوی «تد کروز» در این رابطه گفته است:«دولت باید آیت لله‌ها را روشن کند که از تحت فشار قرار دادن گروگان های آمریکایی هیچ سودی عاید خویش نخواهند رد. اگر هنوز برای آنان روشن نیست، باید کارهای بیشتری انجام شود.» دولت ایران اتهامات مقامات آمریکایی مبنی بر گروگان گیری را رد کرده و گفته است اتباع آمریکایی در دادگاه های ایران به زندان محکوم شده اند.
آیا لغو ویزا تهدیدی عملی است؟
بسیاری که در آمریکا تحصیل کرده یا اقامت دارند بر این باورند که لغو ویزا یا ابطال اقامت به بهانه مقابله به مثل بر اساس حقوق ایالات متحده آمریکا امکان پذیر نیست. از سوی دیگر دولت آمریکا حتی در بحرانی‌ترین دوره روابط میان ایران و آمریکا هنگام اشغال سفارت آمریکا در تهران و به گروگان گرفته شدن دیپلمات های آمریکایی، نتوانست دانشجویان ایرانی را که قانونی در آمریکا تحصیل می‌کردند از خاک این کشور اخراج کند.
بسیاری که در آمریکا تحصیل کرده یا اقامت دارند بر این باورند که لغو ویزا یا ابطال اقامت به بهانه مقابله به مثل بر اساس حقوق ایالات متحده آمریکا امکان پذیر نیست
برژینسکی، مشاور امنیت ملی کارتر در خاطرات خویش در این زمینه نوشته است:« در ۱۱ نوامبر ۱۹۷۹ (۲۰ آبان ۱۳۵۸) یادداشت شدیداللحنی از رئیس‌جمهور دریافت کردم که می‌گفت وقتی آمریکایی‌ها را از ایران بیرون آوردیم، میل دارم تمام دانشجویان ایرانی که در دانشکده‌ها به صورت تمام وقت ثبت‌نام نکرده‌اند، اخراج شوند. به بن (دادستان کل) بگو تا وسایل لازم را برای اجرای این قانون ایالات متحده فراهم آورد. به رئیس‌جمهور گزارش دادم که دیوان عدالت با وجود مفرهای قانونی، اخراج دانشجویان ایرانی را مشکل می‌داند، و سپس فوراً به بن سری ویلتی دادستان کل تلفن زدم تا یادداشت رئیس جمهور را برایش بخوانم… در ۱۰ نوامبر یک روز قبل از یادداشت کتبی رئیس‌جمهور خطاب به من پیرامون اخراج تمام دانشجویان ایرانی، آغاز اخراج تمام ایرانیانی را که به طور غیرقانونی در ایالات متحده می‌زیستند اعلام کردیم.»
جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا سرانجام به وزارت دادگستری این کشور دستور داد که در مورد اخراج آن دسته از دانشجویان ایرانی که فعالیت های مغایر ویزای ورود خود و یا برخلاف قوانین مهاجرت در آمریکا انجام می دهند فورا اقدام کند. این اقدام به معنای آن بود که دانشجویان ایرانی که ویزای دانشجویی دارند نمی توانند کار کنند و آنانکه با ویزای توریستی وارد آمریکا شده اند حق تحصیل و کار ندارند.
در مجموع می‌توان گفت که شرایط لغو ویزا یا اقامت اشخاص تحت شرایط خاص هر یک از افراد متفاوت است. این که شخصی با ویزای دانشجویی در آمریکا اقامت دارد یا ویزای خود را تبدیل به اقامت دائم کرده و نهایتا تابعیت آمریکایی کسب کرده است؛ هر یک تابع شرایط حقوقی خاص خویش است.
شهروندان خارجی که با ویزای غیر مهاجرتی و به عبارت دیگر، با ویزای موقت به کشور آمریکا وارد می‌شوند، با توجه به این که مدت اقامت مجاز آن ها در ایالات متحده ی آمریکا محدود است، پس از انقضای این مهلت می توانند تقاضای تمدید ویزای مذکور را کنند تا در صورت وجود شرایط و ضوابط مقرر در قانون، با درخواست آنها موافقت شود. از این رو اگر افراد ذکر شده تابع چنین شرایطی باشند، انتظار می رود که با عدم تمدید ویزا عملا به حضور آنان در آمریکا پایان داده شود.
به باور حقوقدانان مهاجرت، ضوابط اقامت آمریکا، تحت تأثیر مستقیم مسائل و تصمیمات سیاسی است و همچنان که عملکرد دولت ترامپ نشان می دهد شرایط مهاجرت به آمریکا روز به روز دشوارتر می شود. سیاست های سختگیرانه در برابر پناهندگان آمریکایی جنوبی، صدور فرمان اخراج شهروندان السالوادری در آمریکا که پس از زلزله به آمریکا پناه آورده بودند و همچنین تلاش ترامپ برای لغو ویزای گرین کارت نمونه هایی از سیاست سختگیرانه واشنگتن در برابر مهاجرت به آمریکا است.
به باور حقوقدانان مهاجرت، ضوابط اقامت آمریکا، تحت تأثیر مستقیم مسائل و تصمیمات سیاسی است و همچنان که عملکرد دولت ترامپ نشان می دهد شرایط مهاجرت به آمریکا روز به روز دشوارتر می شود.
حال باید دید قوانین سختگیرانه ایالات متحده چه در پذیرش این افراد و چه در اخراج افراد پذیرش شده، چه عاقبتی برای فرزندان مقام‌های ایرانی رقم خواهد زد؟ همچنین در صورتی که خانواده‌های این زندانیان بتوانند موافقت مقامات سیاسی و قضایی را برای این تصمیم جلب کنند این کار چه تاثیری بر سیاست‌های حاکمیت ایران در برخورد با شهروندان و زندانیان دو تابعیتی‌اش خواهد داشت؟