زیتون ـ فریده ریحانی: هفته گذشته طرح نمایندگان زن مجلس برای اختصاص حداقل یکششم فهرست‌های انتخاباتی به زنان در مجلس رد شد. در این طرح پیشنهاد شده بود در حوزههایی که بالاتر از شش کرسی نمایندگی در مجلس دارند حداقل یکششم فهرست‌های انتخاباتی به زنان اختصاص یابد.
طبق این پیشنهاد، در حوزههای دارای چهار و پنج کرسی، دو سهم به زنان اختصاص مییافت و در حوزههای دارای شش کرسی و بالاتر، یک‌سوم فهرست انتخاباتی از آنِ زنان می‌شد.
مخالفان پنهان
این طرح که توسط پروانه مافی عضو فراکسیون زنان مجلس و نماینده تهران پیشنهاد شده بود، به دنبال این بود که سهم زنان از صندلی‌های مجلس به ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، اما با وجود موافقت دولت و کمیسیون شوراها برای اختصاص این سهم، در نهایت طرح نتوانست رأی اکثریت را در مجلس بدست آورد و تنها ۶۳ نماینده با آن موافقت کردند.
پروانه مافی، معتقد است که نمایندگان مرد مجلس دهم، زنان را رقیب جدی خود در عرصه انتخابات میدانند و به همین خاطر حاضر به موافقت با حضور بیشتر زنان در فهرست‌های انتخاباتی نیستند.
اعضای فراکسیون زنان می‌گویند رد این طرح نشانگر فاصله عمیق ایران با کشورهای توسعهیافته است.
مخالفت امروز مجلس با افزایش مشارکت سیاسی زنان،بیش‌ازهمه نشانگر فاصلهٔ عمیق کشور تا توسعه‌یافتگی بود.ضمن تقدیر از نگرش ۶٣ نماینده مرد موافق،اما اغلب مخالفان،زنان را با این پرسش جدی مواجه کردند که آیا با وجود شعار و عمل متناقض آنان،می‌توان به بهبود وضعیت زنان و کشور امیدوار بود؟
— پروانه مافی (@ParvanehMafi) April 16, 2019
پروانه سلحشوری عضو فراکسیون زنان و کمیسیون فرهنگی مجلس در همین مورد به عصر ایران گفت: «تعداد بسیاری از نمایندگان مرد مجلس، هنگام رای‌گیری با نشان دادن عدد ۴ و بالا بردن دست خود موافقت خود را با این طرح اعلام کردند اما در هنگام رأی‌گیری به گونه دیگری عمل کردند و رأی منفی دادند.»
سلحشوری تاکید کرد که فراکسیون زنان مجلس به دنبال این است که نام نمایندگانی را که با این طرح مخالفت کردهاند، به اطلاع افکار عمومی برساند تا آنان نتوانند در هنگام انتخابات با شعار دفاع از حقوق زنان رأی جمع کنند. به گفته او «این نمایندگان مرد می‌گویند براساس قانون اساسی مرد و زن با هم برابر هستند و این طرح تبعیض ایجاد می‌کند و این درحالی است که زنان در جامعه ایران به شدت در موقعیت تبعیض قرار دارند.»
پروانه سلحشوری:«تعداد بسیاری از نمایندگان مرد مجلس، هنگام رای‌گیری با نشان دادن عدد ۴ و بالا بردن دست خود موافقت خود را با این طرح اعلام کردند اما در هنگام رأی‌گیری به گونه دیگری عمل کردند و رأی منفی دادند.»
شکست طرح پیشنهادی فراکسیون زنان مجلس در شرایطی است که در حال حاضر شصت درصد صندلی‌های دانشگاه در ایران توسط دختران پر می‌شود و در دو دهه گذشته میزان زنان تحصیلکرده از مردان پیشی گرفته است، با این حال هنگامی که صحبت از مناصب بالای مدیریتی در کشور می‌شود، زنان همچنان در اقلیتی ناچیز هستند.
در تاریخ جمهوری اسلامی، مجلس دهم با داشتن ۱۷ نماینده زن رکوردار است. در مجلس اول، دوم و سوم تنها چهار نماینده زن حضور داشتند. این تعداد در مجلس چهارم به نه نفر، در مجلس پنجم به ۱۴، در مجلس ششم و هفتم به ۱۳، در مجلس هشتم به هشت و در مجلس نهم هم به نه نفر رسید.
«تغییر چهره مردانه مجلس»
پیش از آغاز انتخابات مجلس دهم، فعالان زن در ایران با راهاندازی کمپینی به نام «تغییر چهره مردانه مجلس» تلاش کردند تا زنان بیشتری را به مجلس بفرستند و درصد مشارکت سیاسی زنان در ایران را ارتقا دهند. این کمپین توانست توجه رسانهها و مردم را نسبت به این موضوع جلب کند. تلاش کمپین در این جهت بود که با شناسایی زنان توانمند آنان را ترغیب کند تا برای نمایندگی در مجلس نامزد شوند و همچنین مردم را تشویق می‌کرد که با رأی دادن به زنان، کمک کنند تا شمار بیشتری از زنان بتوانند راهی مجلس شوند. اما با وجود رکوردشکنی مجلس دهم از حیث تعداد نمایندگان زن، همچنان آنان حدود ۶درصد کرسی‌های مجلس را در اختیار دارند که نسبت به آمارهای جهانی بسیار پایین است.
به گزارش اتحادیه بین‌المجالس جهانی، ایران از نظر حضور نمایندگان زن در مجلس از میان ۱۹۰ کشور جهان، در رتبه ۱۸۰ قرار دارد. آمارها نشان میدهد که میانگین حضور زنان در مجالس قانونگذاری در جهان به طور میانگین ۲۳ درصد است. درصد پایین مشارکت سیاسی زنان و حضورشان در مجالس قانونگذاری در جهان باعث شد تا در فوریه ۱۹۹۷، در اتحادیه بین‌المجالس که در دهلی نو برگزار شد، «حضور و مشارکت سیاسیِ مساوی زنان و مردان جهان» مورد توجه قرار بگیرد و طی آن مقرر شد تا در مدت دهسال، کشورهای عضو بتوانند حضور زنان در مجلس را به ۲۵ درصد برسانند.
در پنجاه و هشتمین کنفرانس زنان که در مارس ۲۰۱۴ در مقر اصلی سازمان ملل متحد برگزار شد، نیز علاوه بر مطرح شدن نقشه جایگاه زنان در سیاست، برابری جنسیتی در مشارکت سیاسی نیز مورد تأکید قرار گرفت. حاضران در نشست خواهان اقدامات فوری و موقتی، برای افزایش شمار زنان در مجالس قانونگذاری شدند.
«تبعیض مثبت» از حزب تا مجلس
بیشتر کشورهای جهان برای نیل به این هدف از سیاست «تبعیض مثبت» استفاده کردهاند و با ارائه سهم ۳۰ درصدی به زنان، تلاش دارند تا حضور آنان را در مجالس قانونگذاری افزایش دهند.
امروز در کشورهایی همچون افغانستان و عراق، که در همسایگی ایران هستند و سالها در شرایط جنگی قرار داشتهاند، این سیاست تبعیض مثبت مورد توجه قرار گرفته و اجرا می‌شود که بر پایه آن زنان بتوانند ۲۵ درصد صندلی‌های مجلس را در اختیار داشته باشند. در حال حاضر زنان در افغانستان ۲۷،۳ درصد، عراق ۲۵،۲ درصد، امارات و پاکستان بیش از ۲۰ درصد، قزاقستان ۲۷،۱درصد، عربستان ۱۹،۹ درصد، قرقیزستان و تاجیکستان بیش از ۱۹ درصد، در ترکیه ۱۷،۴ درصد و در سوریه با ۱۳،۲ درصد، کرسی‌های مجلس کشورشان را در اختیار دارند.
در رواندا زنان با کسب ۶۱درصد کرسی‌های مجلس، بیشترین مشارکت سیاسی را در جهان دارند. کوبا با ۵۳ درصد و سوئد با ۴۳ درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند و در کشورهایی مانند دانمارک، فنلاند، ایسلند و نروژ، زنان توانستهاند تقریبا نیمی از کرسی‌های مجلس را بدست آورند.
افزایش مشارکت در عرصههای سیاسی و سهیم بودن در ساختار قدرت، یکی از خواستههای مهم زنان در سراسر جهان است. به عقیده کارشناسان، میزان پایین مشارکت سیاسی زنان تاکنون باعث شده است که خواستههای آنان برای اداره جهان کمتر مورد توجه قرار گیرد. این درحالی است که از میان رفتن نابرابریهای جنسیتی، میتواند بر توانمندیهای زنان بیفزاید.
در ایران اما با وجود تلاشهای فعالان حوزه زنان، این مساله تاکنون با اقبالی از جانب سیاستمداران مواجه نشده است. تاکنون تنها یک زن در ایران توانسته است در دوران ریاستجمهوری محمود احمدینژاد به مقام وزارت برسد و در دولت حسن روحانی با وجود وعدههای داده شده برای کمک به مشارکت بیشتر زنان در دولت و قولهایی مبنی بر انتخاب وزیر زن، هرگز این وعده رنگ واقعیت به خود نگرفت.
هرچند در سالهای اخیر برخی احزاب، تلاش کردهاند تا سهم ۳۰ درصدی زنان در مناسبات درون حزبی را مورد توجه قرار دهند، اما انتخابات بعدی در ایران نشان میدهد این احزاب در هنگام بستن لیستهای انتخاباتی خود تا چه حد به این مسأله پایبند هستند. انتخابات مجلس یازدهم که در اسفندماه ۹۸ برگزار خواهد شد، فرصت خوبی است تا زنان بتوانند پس از سالها، کرسی‌های بیشتری را در مجلس به خود اختصاص دهند، هرچند که این مهم زمانی اتفاق می‌افتد که درصد مشارکت سیاسی مردم در انتخابات بالا باشد، باید منتظر ماند و دید با توجه به شرایط کنونی کشور و مشکلات عدیدهای که مجلس و دولت با آن دست به گریباناند، مسأله افزایش سهم زنان از کرسی‌های مجلس چقدر مورد توجه رأیدهندگان قرار میگیرد.