زیتون ـ یلدا امیری: دیدار مقام‌های مرزبانی ایران و امارات متحده عربی و امضاء تفاهمنامه؛ اتفاقی است که برخی رسانه‌ها خصوصا رسانه‌های ایرانی آن را چرخش امارات به سوی ایران تعبیر کردند و برخی هم آن را تفاهم نامه ای ساده دانستند. اما این تفاهم نامه در کنار اقدام امارات در جهت کاهش دادن نیروهای خود در جنگ یمن معنادار است، چرا که امارات یکی از طرف‌های عمده درگیر جنگ یمن بود.
مقامات اماراتی می گویند که این کاهش نیرو با هماهنگی عربستان سعودی صورت گرفته است یک فرمانده ارشد امارات که نخواسته نامش فاش شود با تایید این مطلب به خبرگزاری رویترز گفته است: «این یک تصمیم دقیقه نودی نبود و ما بیش از یک سال در مورد آن برنامه‌ریزی کرده بودیم و هماهنگی‌های لازم را هم با مقامات عربستان سعودی انجام دادیم.»
البته بسیاری از رسانه‌ها این اقدام را به دوری از عربستان تعبیر می‌کنند. مقامات عربستان هنوز به طور رسمی واکنشی نشان نداده اند، به نظر می رسد این دو هم پیمان در این زمینه اختلافاتی دارند.
شبکه خبری العالم وابسته به جمهوری اسلامی در گزارشی با عنوان «حمله سعودی ها به امارات به خاطر یمن و ایران؛ نگرانی از احتمال کودتای ابوظبی علیه ریاض» نوشت: «صفحات سعودی شبکه های اجتماعی که برخی از آنها هوادار دولت عربستان هستند، به طور مستقیم و غیرمستقیم به امارات به خاطر هماهنگی امنیتی اخیرش با ایران در زمینه دریایی و خروج امارات از یمن حمله کردند.»
احتیاط ظریف در مورد امارات
اما تعبیر این اتفاقات به چرخش امارات به سوی ایران و دوری از عربستان، موضوعی است که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از آن با احتیاط سخن گفته و آن را به زمان ارجاع داده است.
ظریف روز یکشنبه ۱۴ مرداد در نشست خبری با رسانه های داخلی و خارجی در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه در مدت اخیر شاهد چرخش ناگهانی سیاست امارات متحده عربی نسبت به ایران بوده‌ایم و آیا این احتمال وجود دارد که شاهد چنین چرخشی از سوی عربستان نیز باشیم و آیا کانال ارتباطی پنهانی بین ایران و عربستان وجود دارد، گفت: « اجازه بدهید که من از عبارت چرخش ناگهانی استفاده نکنم. ما بارها بر آمادگی خود برای مذاکره با کشورهای همسایه و منطقه تأکید کرده‌ایم. سفره مذاکره برای گفت‌وگو با کشورهای منطقه از جمله امارات و عربستان باز است و هرگاه آنها تمایل داشته باشند که در سیاست‌های خود اصلاحاتی ایجاد کنند و مذاکره را بر درگیری ارجح بدانند و آن را انتخاب کنند، ما از این موضوع استقبال می‌کنیم. آنچه که شما اشاره کردید چرخش ناگهانی و یا اصلاح بوده است را به گذشت زمان ارجاع می‌دهیم.»
او در مورد کانال ارتباطی پشت پرده با عربستان گفت: «در مورد بحث پشت پرده نیز من اطلاعی از این موضوع ندارم که آن را بعید می‌دانم. البته گفت‌وگویی بین مسئولان حج دو کشور ایران و عربستان صورت گرفته است. من از نحوه میزبانی مردم عربستان از مردم ایران، تشکر می‌کنم و امیدوارم که این گفت‌وگوها نتایجی فراتر از حج داشته باشد و اگر چنین اتفاقی بیفتد ما از این موضوع استقبال می‌کنیم.»
ظریغ همچنین درباره بهبود مناسبات منطقه‌ای ایران با کشورهای منطقه از جمله عربستان و امارات گفت: «تنش‌زدایی در روابط از خیلی وقت پیش از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است و نخستین مقاله من نیز در الشرق‌الاوسط بود. هم درخواست ملاقات و گفت‌وگو به صورت خصوصی و عمومی با سعودی داشتیم. درهای دیپلماسی باز و سفر و گفت‌وگو، گسترده است و گفت‌وگوها هم به نفع منطقه و هم به نفع عربستان و امارات است.»
وزیر خارجه ایران درباره آغاز تماس‌ها از سوی عربستان با ایران و تمایل محمد بن سلمان برای ترمیم مناسبات ریاض – تهران گفت: « از تماس و از درون ولیعهد سعودی خبر ندارم ولی آماده گفت‌وگو هستیم.»
ظریف در بخشی از سخنان خود هنگامی که از آمریکا و «تیم بی» سخن می‌گفت اشاره‌ای به کم شدن تعداد اعضای این تیم کرد که برخی از رسانه‌ها آن را همراستا با اتفاقات امارات تعبیر کردند.
البته ظریف در بخش دیگری از سخنان خود هنگامی که از آمریکا و «تیم بی» سخن می‌گفت هم اشاره‌ای به کم شدن تعداد اعضای این تیم کرد که برخی از رسانه‌ها آن را همراستا با اتفاقات امارات تعبیر کردند. ظریف با اشاره به اینکه جنگ خساراتی دارد و بولتون و نتانیاهو به دنبال جنگ هستند، گفت: «برای نتانیاهو اهمیتی ندارد که چند هزار سرباز آمریکایی کشته می‌شوند. حکام منطقه هم اهداف خود را به قیمت آخرین سرباز آمریکایی به دست می‌آورند و این سیاست‌ها را باید آمریکایی‌ها تشخیص دهند و چقدر دردناک است که گفته می‌شود سیاست‌های آنها در واشنگتن اتخاذ نمی‌شود. خوشبختانه اعضای گروه B هم کم می‌شوند.»
دیدار پس از شش سال
مقامات رسمی امارات متحده عربی و جمهوری اسلامی روز ۸ مرداد پس از شش سال با یکدیگر دیدار کردند تا درباره امنیت کشتیرانی در آب‌های خلیج فارس و در تنگه هرمز گفت‌وگو کنند. در این نشست همکاری مرزی دو کشور، تردد اتباع و ترددهای غیر مجاز و یا بدون اطلاع و تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات طرفین بررسی شد.
گفتنی است، شهاب قربانی، دبیر کل کانون صرافان ایران درباره روابط مالی این کشور با امارات متحده عربی در حوزه بانکی، صرافی و نقل و انتقلات ارزی هم گفت: «تا آنجا که ما اطلاع داریم دو بانک اماراتی برای همکاری مالی با ایران اعلام آمادگی کردند. صحبت‌هایی در این خصوص آغاز شده اما هنوز در بازار عملیاتی نشده است».
مقامات رسمی امارات متحده عربی و جمهوری اسلامی روز ۸ مرداد پس از شش سال با یکدیگر دیدار کردند تا درباره امنیت کشتیرانی در آب‌های خلیج فارس و در تنگه هرمز گفت‌وگو کنند.
یک مقام اماراتی در مورد این دیدار و توافقنامه گفت که مذاکرات بر مسائل مربوط به کشتیرانی در آب‌های مشترک و امنیت مرزی متمرکز بوده و «چیز جدیدی» نیست و ارتباطی با تنش‌های جاری ندارد.
در این میان سخنان انور قرقاش، وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی قابل تامل است. او در توییتر خود نوشت که موضع امارات متحده عربی و عربستان سعودی درباره ایران همسو است و دو کشور رویکرد سیاسی را به مواجهه ترجیح می‌دهند.
اگرچه هنوز مقامات عربستان اقدامی در جهت حل اختلافات با ایران نکرده اند، اما این تفاهمنامه و سخنان انور قرقاش از آن جهت اهمیت دارد که دولت امارات متحده عربی از مدت‌ها پیش خواستار اتخاذ موضع سختگیرانه تری در قبال ایران بود.
چرا امارات نیروهای خود را در یمن کاهش می‌دهد
روزنامه وال‌استریت ژورنال چند روز پیش در گزارشی نوشته بود که تصمیم امارات در کاهش نیروهای خود در یمن از آن جهت گرفته شده که این کشور در صورت آغاز درگیری میان آمریکا و ایران، هدف واکنش های انتقام‌جویانه تهران نباشد.
گرچه امارات قرار نیست که ائتلاف به رهبری عربستان را ترک کند اما با خروج چند هزار نفر از نیروهای اماراتی، جبهه زمینی نیروهای ائتلاف و توانایی تاکتیکی آنها تضعیف می‌شود. امارات اعلام کرده که کاهش نیروهایش در یمن به منظور تقویت مذاکرات با حوثی‌ها و پایان دادن به جنگ صورت می‌گیرد.
اگرچه آمار رسمی در خصوص تعداد نیروهای اماراتی در یمن وجود ندارد اما گفته می شود پیش از این نزدیک به ده هزار سرباز اماراتی در یمن حضور داشتند و حالا کارشناسان می‌گویند بین ۵۰ تا ۷۵ درصد نیروهای اماراتی در یمن کاهش یافته‌اند.
عبدالخالق عبدالله مشاور سابق ولیعهد ابوظبی و از شخصیت‌های آکادمیک‌های برجسته امارات در پیامی توییتری نوشت: «جنگ یمن از نظر امارات پایان یافته و توقف رسمی آن باقی مانده است. امارات از این به بعد، همه توان سیاسی و دیپلماسی خود را برای پیشبرد حل و فصل و تحقق صلح در یمن به کار می‌گیرد که از کودتای انصارالله در رنج است.»
به نظر می رسد تحلیل روزنامه وال‌استریت ژورنال در خصوص ترس امارات از درگیری احتمالی میان ایران و آمریکا چندان دور از واقعیت نیست. در ماه های اخیر تنش میان ایالات متحده و ایران در خلیج فارس بالا گرفته است، حمله به چهار کشتی تجاری در بندر فجیره در امارات متحده عربی، تهدیدی آشکار علیه این کشور بود و ظاهرا امارات نمی خواهد بخشی از جنگ احتمالی میان ایران و آمریکا باشد.