زیتون- پریا منظرزاده: «گر این تیر از ترکش رستمی است/ نه بر مرده بر زنده باید گریست» این بیت فردوسی که از زبان عبدالفتاح سلطانی، مدافع حقوق بشر و وکیل زندانی در مراسم ترحیم دختر جوانش انتشار یافت، درباره وضعیت دستگیرشدگان اعتراضات مرداد ۹۷ است. درحالی‌که چند هفته از درگیری‌ها می‌گذرد، تعداد دستگیرشدگان و وضعیت آنها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. رسانه‌ها و نهادهای حقوق بشری نیز کمتر گزارشی درباره وضعیت این زندانیان منتشر کرده‌اند.
در حالی‌که کشته‌شدن یکی از معترضان در کرج به نام رضا اوتادی تائید شده، مهدی محمودیان که پیش از این جزو کمیته پیگیری وضعیت زندانیان سال ۸۸ و اعتراض های دی ماه سال گذشته بوده ، نیز از گزارش‌هایی درباره کشته شدن یک معترض بازداشت‌شده خبر داده است.
او نوشت: «متاسفانه پیکر حلق آویز شده یکی از زندانیان فشافویه که گویا از بازداشت شدگان اعتراضات اخیر در تهران بوده است از زندان به پزشک قانونی منتقل شده است، هنوز نتوانسته‌ام صحت و سقم این خبر را از منابع رسمی و یا افراد موثق پرس‌و جو کنم در صورت تایید خبر نام این زندانی را منتشر خواهم‌کرد».
«رضا اوتادی جمعه شب ۱۲ مرداد به ضربه گلوله نیروهای امنیتی به شهادت رسید و بر سر در مغازه پارچه فروشی پدر وی در میدان شهدای کرج خبر کشته شدنش درج شده‌است.»
مهدی محمودیان پیش از این نیز اخباری از دستگیرشدگان را در حساب توئیتر خود منتشر کرده بود. از جمله اینکه ۱۵ نفر از زنان بازداشتی که در زندان قرچک در کنار سایر زندانیان در بلاتکلیفی بسر می زند و از فرزندانشان دور هستند: «غالب زنان بازداشت شده میانسال و بالاتر هستند که می توان به خانم فاطمه دیزجی اشاره کرد که به دلیل درگذشت فرزندش موقتا از زندان زنان قرچک آزاد شده است.»
ژیلا بنی‌یعقوب، روزنامه‌نگار نیز پیش از این در توئیتر خود آمارهایی از تعداد دستگیرشدگان ارائه داده بود. از جمله اینکه تنها در اعتراض‌های خیابانی در کرج ۲۰ نفر از معترضان بازداشت شده‌اند، و بیش از ۵۰ نفر از زنان بازداشت شده در تجمع های اعتراضی روزهای اخیر تهران به زندان قرچک ورامین منتقل شده اند.
زندان شهرری که به قرچک معروف است، یکی از بدنام‌ترین زندان های ایران است. در این زندان پرازدحام، زنان در شرایط غیربهداشتی نگهداری می شوند که به آب آشامیدنی سالم، غذای مناسب و هوای آزاد و امکانات درمانی دسترسی ندارند.
گزارش‌های دیگر از انتقال ده‌ها نفر به زندان اوین حکایت دارد. همچنین عده ای از معترضان مرد به زندان فشافویه در جنوب تهران منتقل شده اند.
بیشتر اخبار مربوط به معترضان کرج و تهران است و درباره دستگیرشدگان اعتراض های سایر شهرها از جمله اصفهان، شیراز و مشهد کمتر خبری منتشر شده است.
آمار رسمی درباره تعداد کشته‌شدگان وقایع اخیر از سوی مقامات ایران منتشر نشده است. منابع خبری مختلف، که بیشتر فعالان حقوق بشر هستند، حتی نمی توانند آمار تقریبی از تعداد دستگیرشدگان منتشر کنند و به ذکر «ده‌ها نفر» کفایت می کنند.
این درحالی‌ست که بیشتر اخبار مربوط به معترضان کرج و تهران است و درباره دستگیرشدگان اعتراض های سایر شهرها از جمله اصفهان، شیراز و مشهد کمتر خبری منتشر شده است.
به نوشته خبرگزاری های نزدیک به سپاه پاسداران، بیشتر دستگیرشدگان اخیر در جریان یورش به یک حوزه علمیه در شهرستان اشتهارد و شکستن شیشه های آن با سنگ و آجر بازداشت شده اند.
بازداشتگاه های بدنام دوباره به صدر اخبار آمدند
سازمان عفو بین الملل، کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی و کمپین حقوق بشر ایران از جمله نهادهایی هستند که پیگیر شرایط بازداشتی ها شده اند.
خانواده نادر افشاری به نقل از یکی از قضات شعبه یک دادگاه انقلاب کرج به سازمان عفو بین الملل گفته اند که نادر در یک خانه امن تحت بازجویی است
عفو بین الملل از مقام های ایرانی خواسته به شکنجه و سایر رفتارهای بی رحمانه، غیرانسانی و تحقیر آمیز با زندانیان پایان دهد.
در بیانیه این سازمان آمده است: «خبرنگاران و فعالان حقوق بشر از داخل ایران و رسانه های مستقل در خارج از کشور از بازداشت ده ها نفر توسط نیروهای امنیتی در روزهای اخیر خبر داده اند. بازداشت شدگان اکنون در بازداشتگاه هایی نگهداری می شوند که به شکنجه و بدرفتاری با زندانیان شهرت دارند و بسیاری از آنها از دسترسی به وکیل و خانواده محروم مانده اند.»
یکی از بازداشت شدگانی که در شرایط نگرانی-برانگیزی بسر می برد، نادر افشاری، مدافع حقوق بشر است. او در اعتراضات دی ماه ۹۶ هم دستگیر شد و ۲۸ اسفندماه با قرار وثیقه از زندان اوین آزاد شده بود. حالا بازداشت او در جریان اعتراضات روز ۱۰ مرداد ماه ۹۷ در کرج می تواند شرایطش را سخت تر کند. خانواده نادر افشاری به نقل از یکی از قضات شعبه یک دادگاه انقلاب کرج به سازمان عفو بین الملل گفته اند که نادر در یک خانه امن تحت بازجویی است. خانه امن به بازداشتگاه های مخفی نیروهای امنیتی و اطلاعاتی گفته می شود.
کشته شدن رضا اوتادی در اعتراضات کرج
اعتراضات اخیر بر اساس اخبار رسمی دست‌کم یک قربانی داشته است. رضا اوتادی، مغازه دار ۲۶ ساله کرجی با شلیک مستقیم گلوله جانش را از دست داد. خبرگزاری فارس به نقل از یک منبع امنیتی ناشناس اعلام کرد رضا اوتادی با گلوله سرنشینان یک خودرو پژو و از اسلحه‌ای غیر سازمانی کشته شده است. این خبرگزاری بار دیگر به «پروژه شهیدسازی» معترضان اشاره کرده است.
یک منبع مطلع درباره کشته شدن رضا اوتادی به کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی گفته بود: «رضا اوتادی جمعه شب ۱۲ مرداد به ضربه گلوله نیروهای امنیتی به شهادت رسید و بر سر در مغازه پارچه فروشی پدر وی در میدان شهدای کرج خبر کشته شدنش درج شده‌است.»
حکومت ایران سعی در ترویج این ایده دارد که معترضان به عمد افرادی را در میان خود به قتل می رسانند تا از این طریق حکومت را بدنام کرده و مظلوم نمایی کنند. این اصطلاح از زمان اعتراض های ۸۸ درباره مرگ ندا آقاسلطان و سهراب اعرابی نیز به کار گرفته شد. آن زمان گفته شد که «افراد ناشناس»، «ماموران سرویس های امنیتی غرب» مسول این قتل ها هستند. اصطلاح «پروژه شهیدسازی» هدف خنثی کردن اصلاح «شهدای جنبش سبز» را که درباره این کشته شدگان به کار می رفت را نیز دنبال می کند.
۱۵ نفر از زنان بازداشتی در زندان قرچک در کنار سایر زندانیان در بلاتکلیفی بسر می زند و از فرزندانشان دور هستند
این درحالی‌ست که مقامات امنیتی هنگام دیدار با خانواده کشته شدگان، برای آنکه آنها قانع شوند با رسانه های «بیگانه» مصاحبه نداشته باشند و موضوع مرگ فرزندشان را پیگیری نکنند، وعده‌هایی مانند کمک از سوی بنیاد شهید مطرح می شود.
با وجود انتشار عکس ها و فیلم های مختلف از ضاربان و انتشار کارت شناسایی آنان در فضای مجازی، مقامات قضایی-امنیتی ایران هیچگاه مسولیت کشته شدن معترضان را به عهده نگرفته اند اما نهادهای حقوق بشری از کشته شدن این افراد توسط ماموران ضد شورش یا نیروهای بسیج حکایت دارند.
اعتراضات اخیر ایران در پی شرایط دشوار اقتصادی، بالا رفتن تورم، بیکاری، عدم دریافت حقوق، سقوط ارزش ریال، خشکسالی و عدم مدیریت صحیح آب صورت گرفت. گوهردشت کرج یکی از کانون های اصلی اعتراض ها بود که به گفته ساکنان محل شرایطی شبیه به حکومت نظامی بر منطقه حاکم شد.