زیتون– سولماز ایکدر: از روز پنج شنبه (۱۰ آبان) یگان «حفاظت از آستان قدس رضوی» تشکیل شد.
ابراهیم رییسی٬ تولیت آستان قدس رضوی٬ در خصوص دلایل تشکیل این یگان حفاظتی گفته است: «یکی از مأموریت‌های ما حفظ اماکن متبرکه از هرگونه آسیب است، زیرا همیشه این اماکن مورد طمع افراد شرور و و شیاد قرار دارد.»
ابراهیم رئیسی٬ دومین متولی آستان قدس پس از انقلاب سال ۵۷ ٬ آستان قدس رضوی را همچون حزب اداره و از منابع اقتصادی آن برای سازماندهی یکی از تندروترین بخش‌های سیاسی ایران استفاده می‌کند.
حال تولیت آستان قدس با تاسیس «یگان حفاظت» آستان قدس، به تدریج در کنار منابع اقتدار نرم قدرت٬ مانند توزیع رانت، توزیع غذای رایگان و تاسیس رسانه و استخدام‌های جهت‌دار، اینک تلاش می‌کند تا منابع سخت قدرت، یعنی قدرت نظامی را هم مستقیما به کار بگیرد. بدین ترتیب و با تأسیس «یگان حفاظت» حزب آستان قدس رضوی بازوی مسلح خود برای عبور از بحران قدرت را تدارک می‌بیند.
این نخستین بار است که برای حفاظت از حرم امام هشتم شیعیان و دیگر چهره‌های مقدس شیعیان در ایران یگان حفاظتی تشکیل می‌شود. اما نخستین باری نیست که آستان قدس رضوی در قامت نهادی «دولت‌ساز» ظاهر می‌شود.
آستان قدس رضوی کجاست
آستان قدس رضوی سازمانی است در شهر مشهد که زیر نظر متولی حرم و موقوفات علی بن موسی الرضا (امام هشتم شیعیان) اداره می‌شود.
آستان قدس رضوی در لغت به معنی بارگاه پاک و مطهر امام رضا است ولی در اصطلاح و به‌طور عموم به مجموعه حرم مطهر، دستگاه‌ها، نهادها، ادارات فرهنگی، صنعتی، کشاورزی و درمانی گفته می‌شود که مشتمل بر موقوفات تاریخی علی بن موسی الرضا است.
آستان قدس رضوی اگر ثروتمندترین مجموعه اقتصادی ایران نباشد، به گفته مسئولان آن بزرگترین نهاد موقوفاتی جهان اسلام است.
بیش از ۱۳ هزار هکتار از مساحت ۳۱ هزار هکتاری شهر مشهد یعنی بیشتر از ۴۳ درصد از کل مساحت شهر جزء موقوفات آستان قدس رضوی است. اما این موقوفات محدود به مشهد و خراسان نیست و آستان قدس در سرتاسر ایران زمین و باغ و چاه و قنات دارد؛ از آذربایجان شرقی و غربی و گلستان و گیلان تا تهران و سمنان و یزد و کرمان. ۳۰۰ هزار مستأجر در اراضی موقوفی خود دارد و برآوردهایی هست که ارزش تقریبی زمینهای آستان را ۲۰ میلیارد دلار تخمین می‌زند.
تولیت آستان قدس از آغاز دوران صفوی و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران اهمیت یافت و توسط پادشاه وقت تعیین می‌شد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران انتخاب تولیت بر عهده رهبر جمهوری اسلامی گذاشته شد. تولیت آستان قدس رضوی از ابتدای انقلاب به حکم آیت‌الله روح‌الله خمینی با عباس واعظ طبسی بود که با فوت او و با حکم سید علی خامنه‌ای از تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ تولیت این آستان به سید ابراهیم رئیسی واگذار شد.
ابراهیم رئیسی رییس آستان قدس و والی خراسان
آستان قدس رضوی در دوران طولانی تولیت واعظ طبسی تبدیل به امپراطوری شد؛ اما حداقل از جنبه ظاهری٬ میوه این امپراطوری را ابراهیم رئیسی چیده است.
ابراهیم رئیسی٬ نامزد شکست خورده انتخابات ریاست جمهوری پیشین٬ در دوران انتخابات با تکیه بر ذخایر اقتصادی آستان٬ نمایشی تمام و کمال از «اقتصاد صدقه محور» اجرا کرد.
نمایشی که شکست خورد٬ اما نه تنها باعث عقب‌نشینی نشد٬ که انگیزه‌ای شد برای گسترش آستان قدس در دیگر نقاط کشور.
پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری، رئیسی کوشش می‌کند تا با تاسیس دفاتر نمایندگی آستان قدس در سایر استان‌های کشور، شبکه توزیع رانت خود را گسترش دهد.
به گزارش آستان‌نیوز، نهاد خبری استان قدس، مراسم افتتاحیه دفتر نمایندگی آستان قدس رضوی با حضور سید مرتضی بختیاری قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی، پرویز سروری نماینده دفتر نمایندگی آستان قدس رضوی در استان تهران، مسئولان استانی، خانوده شهدا و ایثارگران و خادمان بارگاه علی بن موسی الرضا در مسجد شهدا برگزار شد.
این گسترش جغرافی آستان قدس چنان است که به گزارش روزنامه اعتماد، «قریب به یک سال است که دفاتر نمایندگی به راه انداخته، نمایندگی‌هایی که از شهرهای بزرگ تا شهرستان‌های دور افتاده را پوشش می‌دهد و حتی در برخی شهرها به یک دفتر اکتفا نکرده و تا ١٠ نمایندگی به راه انداخته است». همین روزنامه نوشت: «آمار دقیقی از تعداد دفاتر نمایندگی آستان قدس رضوی در شهرها و شهرستان‌ها در رسانه‌های مربوط با این نهاد به چشم نمی‌خورد.»
منابع بی‌پایان مالی نهادی که مالیات نمی‌دهد
بازوی اقتصادی آستان قدس٬ سازمان اقتصادی رضوی نام دارد.
سال ۱۳۷۷ فعالیت‌های اقتصادی آستان رسما از دیگر فعالیت‌ها جدا شد و در پی آن سازمان اقتصادی رضوی در اوایل سال ۱۳۸۳ ثبت شد. در حال حاضر تعداد کارکنان این موسسه به حدود ۱۲ هزار نفر می‌رسد.
این سازمان مسئول سر و سامان دادن به شبکه پیچ در پیچ اقتصادی آستان است. آن طور که خود می‌گوید این سازمان مدیریت ۸۹ شرکت و مؤسسه را برعهده دارد که در ۴۴ مورد بیشتر از ۵۰ درصد سهام را در اختیار دارد.
سابقه بعضی از این شرکت‌ها که موقوفی هستند به دهه‌ها پیش برمی‌گردد. اما در دهه ۱۳۷۰ و اوایل ۱۳۸۰ خورشیدی بود که شرکت‌های قدیمی‌تر سر و شکل یا نام تازه گرفتند و شرکت‌های جدید، برای «تأمین و ایجاد مالی و اقتصادی مطمئن برای فعالیت‌های فرهنگی و اهداف عالی» آستان زنجیروار ایجاد شدند.
فراگیر بودن فعالیت‌های اقتصادی آستان آن را به مجموعه‌ای تبدیل کرده که به نظر می‌آید قادر است تقریبا در هر زمینهای خود نیازهایش را تأمین کند. همین باعث شده که منتقدانش آن را به «کشوری مستقل و خودکفا» تشبیه کنند. معاف بودن این شرکت‌ها از مالیات بارها موجب اعتراض دولت و نمایندگان مجلس شد.
آذرماه سال گذشته محمد محمدی گلپایگانی، رییس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، در نامه‌ای به ابراهیم رییسی، تولیت آستان قدس رضوی، خبر داد که براساس نظر رهبر جمهوری اسلامی «درآمدهای آستان» و کلیه «شرکت ها و موسسات وابسته» به آن «همچون گذشته» از معافیت مالیاتی برخوردار هستند اما روند معافیت مالیاتی آن‌ها شفاف خواهد شد.
در این نامه توصیه شده است که مالیات شرکت‌ها محاسبه و پرداخت شود اما در نهایت مجموع مالیات پرداختی به آستان قدس بازگشت داده شود.
در حال حاضر پنج شرکت عمرانی٬ زیر مجموعه آستان قدس رضوی فعالیت می‌کنند. ده شرکت نیز در حوزه دامداری و کشاورزی٬ زیر نظر آستان قدس کار می‌کنند.
همچنین ده شرکت غذایی و دارویی٬ سه شرکت مالی و تجاری٬ چهار شرکت فعال در حوزه صنعت و معدن٬ سه شرکت خودروسازی٬ دو شرکت در حوزه انرژی و یک شرکت در حوزه مخابرات از جمله متعلقات آستان قدرس رضوی هستند.
این نهاد مذهبی مالک دو بیمارستان و یک مرکز دارویی نیز هست.
با این همه آستان ضمن منتفع شدن از منابع اقتصادی این شرکت‌ها٬ در قبال در آمد‌های آن پاسخگو نیست و مالیات نیز نمی‌پردازد.
فعالیت‌های فرهنگی آستان قدس رضوی
آستان قدس رضوی جز معدود نهادهایی است که خارج از نظارت وزارت آموزش عالی٬ دانشگاه تاسیس کرده است.
دانشگاه امام رضا دانشگاهی غیردولتی است اواخر دهه ۱۳۷۰ تأسیس شده و هم‌اکنون در سه دانشکده فنی و مهندسی، معماری و هنرهای اسلامی، و تربیت بدنی، نزدیک به چهار هزار دانشجو دارد.
همچنین آستان مالک دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز هست. این دانشگاه از اواسط دهه ۱۳۶۰ تأسیس شده و بر مطالعات اسلامی، فقه و حقوق متمرکز است. به دانشجویان هم‌زمان با دروس دانشگاهی دروس حوزه‌های علمیه نیز تدریس می‌شود. این دانشگاه کمی بیش از هزار دانشجو دارد و تحصیل در آن رایگان است.
یک دارالقرآن و موسسه تربیت بدنی آستان قدس رضوی نیز از جمله نهاد‌های فرهنگی هستند که زیر نظر آستان قدس کار می‌کنند.
مالک اولین تلویزیون خصوصی در ایران
این نهاد که به مثابه حزبی اداره می‌شود٬ اخیرا مالک اولین تلویزیون خصوصی نیز در ایران شده است.
شبکه تلویزیونی حرم رضوی به تازگی تاسیس شده است که به طور مداوم صحن مقبره امام هشتم شیعیان را به نمایش می‌گذارد.
این اقدام می‌تواند گامی باشد برای تاسیس شبکه مستقل رادیو و تلویزیونی حزب آستان قدس رضوی.
پیشتر حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه «کیهان» نیز پیشنهاد داد تا آستان قدس رضوی یک تلویزیون مستقل و جهانی به منظور «انتقال پیام و فرهنگ رضوی به مردم جهان» راه‌اندازی کند.
رئیسی اما این را کافی نمی‌داند، او در دیدار با شماری از مدیران رسانه گفته بود: «آستان قدس فعالیت‌های گسترده‌ای دارد و می‌تواند زمینه را برای مستندسازی این ظرفیت‌ها و خدمات فراهم کند.»
تاسیس بانک٬ ایده‌ای شکست خورده
مردادماه امسال ابراهیم رئیسی٬ با گلایه از بانک مرکزی خبر داد که بیش از یک سال است که آستان قدس درخواست مجوز تاسیس بانک داده٬ اما از سوی بانک مرکزی پاسخی دریافت نکرده است.