زیتون ـ یلدا امیری: چشم در برابر چشم، نفتکش در برابر نفتکش و پهباد در برابر پهباد؛ این روزها مقابله به مثل به روشی در مواجهه با اختلافات میان ایران و ایالات متحده تبدیل شده است و حالا بریتانیا نیز به این معادله اضافه شده است.
روز پنجشنبه ۱۳ تیر ماه اعلام شد که نیروی دریایی بریتانیا یک نفتکش ایرانی با عنوان گریس ۱ را در تنگه جبل الطارق توقیف کرده است. محمد حسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با اشاره به آمادگی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی برای مقابله با اقدام خصمانه دشمن، تهدید کرد که توقیف نفتکش حامل سوخت ایران توسط بریتانیا بدون پاسخ نخواهد ماند.
فرمان نهایی اما از بیت رهبر جمهوری اسلامی صادر شد. آیت‌الله خامنه‌ای ۲۵ تیر ماه گفت:«انگلیس خبیث دزدی دریایی می‌کند و کشتی ما را می‌دزدد، جنایت می‌کنند و شکل قانونی به آن می‌دهند.» او هشدار داد که «جمهوری اسلامی و عناصر مومن نظام، این خباثت‌ها را بی‌جواب نمی‌گذارند. در فرصت خود و جای خود پاسخ خواهند داد.»
چشم در برابر چشم
روز جمعه، ۲۸ تیرماه، دادگاه عالی جبل‌الطارق اعلام کرد که ابرنفتکش حامل نفت ایران به نام گریس ۱ باید ۳۰ روز دیگر در توقیف بماند.
شامگاه ۲۸ تیر پاسخی که رهبر جمهوری اسلامی وعده کرده بود، داده شد. سپاه پاسداران جمهوری اسلامی که نهادی مستقل از دولت و بقیه نیروهای مسلح ایران عمل می کند، اعلام کرد که یک نفتکش بریتانیایی به نام «استینا ایمپرو» را به‌علت رعایت نکردن قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی در تنگه هرمز توقیف کرده است.
دولت بریتانیا نشست امنیتی ویژه ای برای بررسی وضعیت برگزار کرد و وزارتخانه‌های خارجه و دفاع بریتانیا اعلام کردند که به دنبال اطلاعات فوری درباره نفتکش توقیف‌شده هستند.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی با تایید موضع سپاه توقیف نفتکش بریتانیایی را قانونی و در جهت تامین امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز دانست.
این در حالی بود که حتی خبرگزاری فارس، متعلق به سپاه پاسداران، دلیل توقیف نفتکش بریتانیایی در خلیج فارس را تصادف این نفتکش با یک قایق ایرانی و بی‌توجهی اش به پیام‌های قایق عنوان کرد.
اما مقامات بریتانیایی که می‌دانند دلیل توقیف این نفتکش چیست با زبان تهدید سخن گفته اند؛ جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، گفته است که اگر ایران نفتکش توقیف شده ای که با پرچم بریتانیا حرکت می‌کند را آزاد نکند، با عواقب جدی روبرو خواهد شد.
سخنگوی دولت بریتانیا پس از نشست اضطراری کابینه این کشور گفت: «ما عمیقا نسبت به این اقدامات غیرقابل قبول ایران که آشکارا آزادی رفت و آمد در آب‌های بین‌المللی را به چالش می‌کشد، نگرانیم. ما به کشتی‌های بریتانیایی توصیه کرده‌ایم که به طور موقت از منطقه دور بمانند.»
حال در آخرین واکنش‌ها کاردار ایران در لندن به وزارت امور خارجه بریتانیا فراخوانده شد در ادامه هم وزرای خارجه دو کشور تلفنی گفتگو کردند. اما از دل این گفتگو هم مفاهمه‌ای در نیامد و تنش هنوز بالاست. جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا از تشکیل دومین جلسه اضطراری دولت بریتانیا موسوم به «کبرا » خبر داده و در توئیتر خود نوشته است که توقیف این نفتکش در آب‌های دریای عمان و توقیف آن نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.
Just spoke 2 Iranian FM Zarif &expressed extreme disappointment that having assured me last Sat Iran wanted 2 deescalate situation they have behaved in the opposite way.This has 2 be about actions not words if we are to find a way through.British shipping must & will be protected
— Jeremy Hunt (@Jeremy_Hunt) July 20, 2019
از سوی دیگر توقیف نفتکش بریتانیایی چند ساعت پس از آن انجام شد که دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا اعلام کرد که سرنشینان یک کشتی نیروی دریایی این کشور یک هواپیمایی بدون سرنشین ایرانی را هدف قرار داده اند زیرا این هواپیما به کشتی آمریکایی در تنگه هرمز بسیار نزدیک شده بود. البته تا کنون مقامات ایران ادعا می کنند که هیچ هواپیمای بدون سرنشینی مورد حمله قرار نگرفته است.
شبه‌جنگی برای مذاکره
در چند ماه اخیر ایران رویکرد خود را در مقابل آمریکا و غرب تغییر داده است، ایجاد ناامنی در خلیج فارس و اقداماتی مانند هدف قرار دادن نفتکش ها و حمله به پهباد آمریکایی از یک سو و کاهش تعهدات ایران در برجام از سوی دیگر، می تواند به تلاش ایران برای ایجاد امتیارات بیشتر و نمایش قدرت تعبیر شود. امتیازات و قدرتی که ایران در صورت نشستن پای میز مذاکره با آمریکا بتواند از آنها استفاده کند. اما در وضعیت فعلی به نظر نمی‌رسد که مذاکره‌ای در آینده نزدیک صورت بگیرد و این تک و پاتکها بیشتر کشورهای درگیر را به سوی میدان جنگ سوق می‌دهد تا میز مذاکره .
بیشتر بخوانید:
آیا بریتانیا راه ترامپ را در برابر ایران خواهد رفت؟
وضعیت کنونی ایران در قبال کشورهایی چون آمریکا، بریتانیا و کشورهای عربی را بیش از هر چیز می‌توان به وضعیت «جنگ نشسته» تعبیر کرد. جنگ نشسته یا بازی جنگ به دوره‌ای ۸ ماهه پیش از آغاز جنگ جهانی دوم اطلاق می شود، در روز ۳ سپتامبر ۱۹۳۹ نیروهای متفقین به آلمان نازی پس از حمله به لهستان اعلان جنگ دادند اما تا ۱۰ مه ۱۹۴۰ عملا هیچ عملیات نظامی انجام نشد. انگلستان و فرانسه تنها به محاصره دریایی آلمان نازی ادامه دادند. در روی زمین هم فرانسوی‌ها تا عمق کمی در مرزهای غربی آلمان پیشروی کردند. اما نهایتا همین وضعیت به جنگ جهانی دوم منجر شد.
وضعیت کنونی ایران در قبال کشورهایی چون آمریکا، بریتانیا و کشورهای عربی را بیش از هر چیز می‌توان به وضعیت «جنگ نشسته» تعبیر کرد. جنگ نشسته یا بازی جنگ به دوره‌ای ۸ ماهه پیش از آغاز جنگ جهانی دوم اطلاق می‌شود
ظریف روز پنجشنبه هفته گذشته در گفتگو با شبکه خبری سی ان ان، حضور نیروهای خارجی در خلیج فارس را برهم زننده ثبات و امنیت منطقه دانست و در هشدار به هرگونه جنگ احتمالی گفت: «ما آغازگر جنگ نبوده و نخواهیم بود اما اگر کسی جنگ با ایران را آغاز کند، پایان دهنده آن نخواهد بود.»
تحرکات تهدید آمیزی از قبیل هدف قرار دادن پهبادها، توقیف نفتکش ها و یا خرابکاری در کشتی های نفتکش تا کنون هیچ تلفات جانی به دنبال نداشته و تنها قدرت نمایی طرفین در مقابل یکدیگر است. اگرچه رهبر جمهوری اسلامی چند ماه پیش اعلام کرد که نه جنگ می کنیم و نه مذاکره. اما ایران روی مرز باریکی میان جنگ و مذاکره حرکت می کند. هر تهدیدی می تواند آغازگر جنگی باشد که پایان آن را هیچکس نمی تواند تعیین کند.